Denk aan allerlei financiële zaken waar miljarden mensen in hun leven mee te maken krijgen, zoals de hypotheek op een huis, de opbouw van pensioen en de verzekering van huis of auto. Je kunt zeggen: risico is de zuurstof van de vooruitgang, absoluut noodzakelijk, maar vereist zorgvuldig management. 

Riskant? Dat is een andere zaak 

Met ‘financieel risico’ bedoelen we specifiek een risico dat zich kan voordoen voor organisaties die opereren of investeren in financiële markten. 

In deze definities vinden we nergens iets terug over de káns dat een gebeurtenis met kwalijke gevolgen zich zal voordoen. Het inschatten van kansen is prima voor alledaagse zaken, maar het kan behoorlijk misleidend zijn als het gaat om het inschatten van desastreuze of fatale risico's. 

Het zijn de gevolgen die tellen.  Wat kunnen in het ergste geval de verliezen zijn? En wat betekent dat voor uw organisatie? 

Dát is belangrijk, heeft de ervaring ons in de loop van de tijd geleerd. De kansen op extreme gebeurtenissen met zeer ernstige gevolgen op de financiële markten worden vaak ernstig onderschat. De financiële markten storten van tijd tot tijd in, dat weten we. We weten alleen niet wanneer. 

We zouden ons daarom eerder moeten concentreren op de gevolgen die een ernstige gebeurtenis voor organisaties kan hebben dan op zogenaamd betrouwbare financiële modellen en kansberekeningen. 

Dat klinkt simpel, maar het betekent radicaal afscheid nemen van de gedachtegang die binnen de financiële wereld leeft. Waarom zou dat moeten? Het antwoord op die vraag is deels te vinden in de werking van het menselijk brein.

Onvoorspelbare markten hebben geleid tot grote tekorten bij pensioenfondsen en slechte vooruitzichten voor toekomstige generaties. Dit soort situaties kan niet worden voorkomen door risicomanagement alleen. Voordat er voorgoed mee af kan worden gerekend, moet eerst bepaald worden wat acceptabele risico's zijn en wie die risico's moet dragen. Om organisaties robuust en veerkrachtig te maken, moet eerst worden bepaald:

• Wat onder succes wordt verstaan? Wat de doelstelling is en wat de organisatie wil bereiken? 

• Wat onder falen wordt verstaan? Wat de ergste consequentie is die de organisatie kan dragen? 

Als dit duidelijk is, is het eenvoudiger vast te stellen welk niveau van onacceptabele incidenten of consequenties een reële bedreiging vormt voor de continuïteit of doelstellingen van de organisatie. 

Daarna kan worden berekend welke risico's de organisatie kan nemen zonder in de problemen te geraken. Binnen die bandbreedtes kunnen talloze afgewogen risico's worden genomen om de doelen van de organisatie te bereiken. 

We begrijpen de wereld niet! 

Financiële systemen, en zelfs financiële regelgeving, zijn vaak gebaseerd op het fundamenteel gebrekkige idee dat we begrijpen hoe de wereld werkt. Soms dénken we wel dat dat zo is, maar dat is een illusie. 

We kunnen er alleen maar naar raden hoe iets precies zal uitpakken en meestal hebben we het mis. Waarom? Omdat we er moeite mee hebben te accepteren hoe complex de wereld is. Daardoor overschatten we ons vermogen te voorspellen hoe gebeurtenissen zich ontwikkelen. 

In realiteit kunnen extreme gebeurtenissen op de financiële markten op volstrekt onvoorspelbare wijze enorme gevolgen hebben voor de financiële positie van een organisatie. Een prijsdaling in bepaalde zwakke markten gaat vaak samen met andere nadelige gebeurtenissen: hogere kapitaalmarktrente, extreme liquiditeitsrisico's, relaties die verplichtingen niet nakomen en onverwachte problemen met producten. 

Door de samenhang van schadelijke factoren kan het verlies vaak veel groter uitpakken dan we op grond van geïsoleerde gebeurtenissen kunnen voorspellen. Er zijn extra maatregelen nodig om voldoende te kunnen anticiperen op het risico van deze gecombineerde effecten en dit risico te beperken.